مجله صنعت صدا و تصویر، شماره هیجدهم، مرداد و شهریور 87

محمدتقی فاتحی خواجه

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

عضو هيئت علمی دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب
مدير پروژه اتوماسيون راديو شرکت سامانه های عصر تمدن (ساعت)

کلمات کليدی : ديجيتال سازی، متا ديتا

چکيده
با توجه به پيشرفت فناوری ديجيتال و تحولات ناشی از آن در عرصه های مختلف، استفاده از تجهيزات ديجيتال در رسانه ی راديو نيز با سرعت قابل توجهی به کار گرفته می شود. استفاده از ويژگی های سيستم های ديجيتال مثل سرعت، انعطاف پذيری، يکپارچگی فرآيند در توليد، پخش، آرشيو و مديريت منابع صدا، علاوه بر کاهش زمان توليد برنامه، موجب افزايش بهره وري، کاهش چشمگير هزينه ها، کم کردن اضطراب توليد و پخش، ايجاد آرامش و فضاي مناسب کاري و در نهايت بالا بردن کيفيت توليد و سرعت بخشيدن به انتقال پيام مي شود.
در سطح جهان، سيستم های متعددی جهت به کارگيری فناوری ديجيتال در رسانه راديو توليد شده و در راديوهای مختلف دنيا تجربه شده است. در کشور ايران با توجه به چرخه ی کاری متفاوت و ويژگي های بومی رسانه ی راديو نيازمند سيستم بومی شده میباشد. در چند سال اخير طراحی و توليد يک سيستم راديويی ديجيتال در حال پياده سازی بوده و علاوه بر سير مسير تکاملي خود در حال بهره برداری در برخی از مراکز راديويی نيز می باشد.
در اين نوشته ضمن مرور روند تحول و تکامل سيستم راديو ديجيتال مبتنی بر کامپيوتر، ويژگي های سيستم مطلوب راديو ديجيتال بومی نيز جمع آوری شده و تعريفی از سيستم مورد نظر ارائه کرده است. از جمله ويژگی های اين سيستم، علاوه بر اتوماسيون کامل فرآيند کاری راديو در بخش های توليد، آرشيو و پخش، اطلاعات جانبی منابع صدا نيز به همراه فايل های صدا نگهداری و ارائه می شود.

مقدمه
ديجيتال سازی راديو در زمينه ها و سطوح مختلف و متفاوتی مورد توجه و بررسی قرار مي گيرد. از يک منظر ديجيتالی کردن صدا، به مفهوم ديجيتال کردن منابع صدا و استفاده ازسيستم های کامپيوتری برای ضبط و پخش صدا در استوديوها مورد توجه قرار می گيرد و از منظر ديگر منظور از تجهيزات ديجيتال صدا مي تواند به کارگيری ميزهای ديجيتال صدا در توليد و پخش صدا و استفاده کردن از سيستم های پخش و گيرنده های ديجيتال صدا مورد نظر باشد.
در يک سيستم مجتمع و يکپارچه ی مبتنی بر شبکه های کامپيوتری کليه ی فرآيندهای مربوط به توليد و پخش برنامه های صدا به همراه اطلاعات جانبی آنها از طريق يک سيستم کامپيوتری در دسترس کاربران قرار می گيرد. استفاده از ويژگی های سيستم های ديجيتال مثل سرعت، انعطاف پذيری، يک پارچگی فرآيند در توليد، پخش، آرشيو و مديريت آنها، علاوه بر کاهش زمان توليد برنامه، موجب افزايش بهره وري، کاهش چشمگير هزينه ها مي شود.
در سيستم سنتی که مبتنی بر ريل و سيستم های آنالوگ می باشد، چرخه ی کاری با جابجايی دستی نوارها يا فايل ها و پيگيری تلفنی دنبال می شود و سيستم توليد با استفاده از مواد مصرفی نوار و ديگر متعلقات آن انجام می گيرد. کاربرد آرشيو محدود به زمان و حضوری بوده و خدمات فصلی دارد. برای سير تحول از سيستم های آنالوگ به سيستم های ديجيتال کامپيوتری مراحل زير طی می شود.
1. در اولين گام براي ورود به دنياي ديجيتال و تجهيز مراکز راديويي با سيستم هاي کامپيوتري و ديجيتالي، لازم است تمام منابع صوتی از رسانه هاي آنالوگ به فايل هاي ديجيتال تبديل شده و در حافظه هاي کامپيوتري ذخيره گردد. به عبارت ديگر فقط رسانه های ديجيتالی که اطلاعات آنها به صورت فايل قابل دسترس باشد، می تواند در اين نوع سيستم های ديجيتال مورد استفاده قرار گيرد.
2. برای تکميل فرآيند ديجيتال کردن، لازم است تجهيزات و نرم افزارهايی برای تبديل و ورود اطلاعات و منابع ورودی روزانه در نظر گرفته شده و در طرح راديو ديجيتال، روش و امکانات ديجيتالی کردن آن پيش بينی و پياده سازی گردد. منابعی مثل تلفن، گزارش، ضبط زنده و ضبط شاهد، تجهيزات کامپيوتری متصل به شبکه کامپيوتری خاص خود را لازم دارند.
3. آموزش عمومی نيروی انسانی از ضرورت های ديگر فرآيند ديجيتال کردن سيستم های راديويی می باشد که آشنايی با کامپيوتر و گذراندن دوره های مقدماتی ICDL از اين دست می باشد. برای تکميل اين فرآيند، آموزش تخصصی عوامل صدا جهت ويرايش کامپيوتری فايل های صدا و انجام کار توليد با نرم افزارهای تخصصی ويرايش صدا مثل CoolEdit ، SoundForge ، WaveLab و يا هر نرم افزار مورد نظر ديگری لازم می باشد.
4. گام بعدي در راستای ديجيتالي کردن مراکز راديويي، راه اندازي يک شبکه ي کامپيوتري متناسب با طرح سخت افزاري و نرم افزاري مرکز مورد نظر مي باشد. اين شبکه ي کامپيوتري بايد توانايي سرويس به سيستم هاي مورد نياز مرکز راديويی را داشته باشد و لازم است عوامل فنی مرکز راديويی تخصص مورد نياز نگهداری سيستم را داشته باشد.

در طرح راديو ديجيتال فرض بر اين است که مراحل لازم برای ورود به ديجيتال سازی راديو طی شده و آماده اجرای سيستم کامپيوتری و ديجيتال می باشد که قسمتی از آن شامل سخت افزارها و شبکه و بخش ديگر آن شامل ابزارها و نرم افزارهای مورد نياز است که در ادامه مراحل و مشخصات سيستم مورد نظر تعريف شده است. در نهايت بخش مهم سيستم برقراری ارتباطات آنها می باشد.

مراحل تکامل يک سيستم کامپيوتری
استفاده از کامپيوتر و سيستم هاي نرم افزاري و سخت افزاري در مراحل و سطوح مختلفي انجام می گيرد و ميزان بهره گيري از فناوري اطلاعات و ارتباطات آنها بستگي به توانايي نيروها و تخصص پرسنل دارد. به هر حال مراحل تکامل و به کارگيري سيستم هاي کامپيوتري را مي توان در چند مرحله ی زير دسته بندي کرد.

مرحله اول: نسل اول سيستم هاي کامپيوتري، سيستم هاي نرم افزاري منفرد و متنوع با انتقال اطلاعات از طريق ديسک می باشد، به طوريکه براي بخش هاي مختلف سيستم يا سازمان از نرم افزار خاص خود (آرشيو، ويرايش، پخش و غيره) استفاده کرده و از طريق حافظه هاي جانبي فايل هاي صدا را منتقل مي کنند.

مرحله دوم: نسل دوم سيستم هاي کامپيوتري، سيستم هاي نرم افزاري منفرد و انتقال فايل از طريق محيط مشترک شبکه، می باشد که در اين مرحله رشد سخت افزاري قابل توجهی بوده و شبکه هاي کامپيوتري برقرار شده است. به طوريکه از محيط مشترک و عمومی شبکه و اشتراک منابع، انتقال فايل هاي صوتي با سرعت زيادی انجام مي گيرد.

مرحله سوم: نسل بعدي سيستم هاي کامپيوتري، سيستم هاي نرم افزاري متنوع با بانک اطلاعاتي واحد و مرتبط به هم، محسوب مي شود. اين مرحله در واقع يک پارچه سازي بانک اطلاعاتي است و داده هاي سيستم مثل بانک اطلاعات و فايل هاي مربوطه در کامپيوتر سرور نگهداري شده و از طريق برنامه هاي تحت شبکه در اختيار کاربران قرار مي گيرد.

مرحله چهارم: نسل جديد سيستم هاي کامپيوتري، يک پارچه سازي فرآيند و مجتمع سازي کليه سيستم‌هاي موجود در يک سيستم يا سازمان می باشد که در اين مرحله با تحليل کلان مجموعه با استفاده از روشهاي علمي و تحليلي به يک طرح جامع از کل فرآيندهاي مجموعه دسترسي پيدا کرده و سپس اقدام به پياده سازي سيستم مي شود.

تحول آنالوگ به دیجیتال

در سير تحول از سيستم های آنالوگ به سيستم های ديجيتال تغييراتی در وسايل و فضای کاری ايجاد می شود که از مرحله ی ورود منابع صدا به سيستم تا پردازش و در نهايت آماده سازي آنها براي پخش و در نهايت ارسال آن به فرستنده ها و گيرنده هاي مخاطبين و همچنين مديريت چرخه محتوايي برنامه هاي راديويي دچار تحول می شود كه هر كدام از بخش های آن توضيح مفصلي به همراه دارد كه بصورت اختصار در جدول مقايسه اي زير ارائه شده است. 

مواد اوليه: در سيستم هاي آنالوگ از نوار مغناطيسي ريلي به عنوان مواد اوليه استفاده می شود و براي هر يک ساعت صدا حدود يک حلقه با هزينه 17$ لازم مي باشد، اما در سيستم های ديجيتال مي توان بصورت CD/DVD يا Tape ‌ ذخيره نمود که براي ذخيره نمودن 5 ساعت برنامه با کيفيت بالا يک حلقه DVD با هزينه ی حدود 4$ لازم مي باشد.
تعداد منابع برای توليد صدا: تعداد منابع براي ترکيب و توليد کردن يک برنامه، توسط رايانه و به صورت نامحدود در اختيار کاربر قرار می گيرد، اما در آنالوگ تعداد منابع محدود به نوارخوان های مغناطيسی موجود مي باشد که افزايش آن هزينه بالاي نياز دارد.
دسترسي به منابع آرشيو: حلقه هاي نوار مغناطيسي به مانند يک کتابخانه چيده مي شوند و حجم بالايي را اشغال می کند و دسترسي به آنها بصورت انحصاری مي باشد و توسط پرسنل آرشيو خدمات رسانی می شوند، اما در سيستم هاي ديجيتال براي دسترسي به منابع از يک حافظه بزرگ چند ترا بايتي استفاده می شود که بسياری از فايل های صدا به صورت online در دسترس کاربران قرار می گيرد. يک پشتيبان از همه ی فايل های صدا به صورتoffline درDVD يا Tape نگهدار مي شود که در صورت نياز با سرعت دسترسي بسيار بالاتري نسبت به نوار مغناطيسي قابل دستيابي مي باشد.
فضاي لازم براي کار: در سيستم هاي آنالوگ براي هر عملي دستگاه هاي متعددي با حجم زياد مورد نياز مي باشد. اما در سيستم هاي ديجيتال، با اختصاص فضاي کم برای يک دستگاه کامپيوتر، بسياري از فعاليت ها توسط آن انجام مي گيرد.
نگهداري تجهيزات: نگهداری سيستم هاي ديجيتال به علت عمومی بودن بيشتر تجهيزات و وجود متخصص زياد، بسيار کم هزينه مي-باشد، اما در سيستم های آنالوگ به دليل کمبود توليد و خاص بودن تجهيزات آن و نياز به افراد متخصص مربوطه، نگهداري تجهيزات با دشواريهايي همراه است.
قابليت اطمينان: قابليت اطمينان سيستم هاي ديجيتال با استفاده از اضافات و توزيع منابع افزايش می يابد، اما در سيستم های آنالوگ برای اطمينان بالا بايد از تجهيزات گرانتر استفاده شود.
آموزش: با دانستن اطلاعات اوليه کاربري کامپيوتر، آموزش سيستم های ديجيتالی راديويی راحت مي باشد، اما بصورت کلي کاربري سيستم های آنالوگ راحت تر و سريعتر مي باشد.
سرعت و سهولت توليد: سرعت توليد محصول در سامانه ديجيتال بسيار بالا مي باشد، اما در سيستم هاي آنالوگ کار توليد بسيار کند و تنوع محصولات بسيار کم مي باشد.

مشخصات سيستم مطلوب
با توجه به تجربه چندين ساله در زمينه ي پياده سازي سيستم هاي کامپيوتري خبري و نمونه های مختلف نرم افزاری و سخت افزاری موجود در زمينه اتوماسيون راديويی و استوديويی و با بررسي نيازهاي مورد نظر و با توجه به توانايی سخت افزارهای موجود، ويژگي ها و مشخصات سيستم اتوماسيون راديويی مطلوب را می توان به شرح زير تعريف کرد.

مشخصات کلی
1. تمامی مراحل توليد، آرشيو، پخش، مديريت، نظارت و چرخه کاری را پشتيبانی کند.
2. انعطاف لازم برای تطبيق با گردش کار و فرآيندهای مراکز مختلف را داشته باشد.
3. متناسب با سطح دسترسی و نياز کاربر ظاهر شده و دارای سطح دسترسی باشد.
4. همه کاربران سيستم با يک پنجره واحد ولی قابل تطبيق با سيستم ارتباط برقرار کنند.
5. مجتمع ولی ماجولار باشد و بتواند همه فرآيندها را در يک بسته نرم افزاری پاسخگو باشد.
6. امکانات مورد نياز هر کاربر از طريق يک نرم افزار و پنجره های ساده در دسترس باشد.
7. در مواقع بروز خطا مکانيزم جايگزين خودکار و دستی داشته و زمان بازيابی کوتاه باشد.
8. بتواند به عنوان سيستم واسط بين نسل آنالوگ و ديجيتال عمل کند.

آرشيو و جستجو
9. همه مواد آرشيوي داراي يک فرم اطلاعات محتوايي و مشخصاتي مناسب باشد.
10. جستجو با اطلاعات مختلف در بانک اطلاعات و با سرعت مناسب انجام گيرد.
11. داراي سطح دسترسي به مواد و اطلاعات آرشيوي باشد.
12. آرشيو Online و Offline داشته باشد.
13. امکان آرشيو اطلاعات را داشته باشد.
14. دارای آرشيو Low Res. و High Res. باشد.
15. امکان آرشيو گزارش ها و تلفن ها به همراه مشخصات و تعريف سطح دسترسي باشد.

رابط کاربران
16. پنجره ي ارتباط کاربران ساده، روان و داراي آيتم هاي محدودي باشد.
17. يک پنجره ي ارتباطي واحد داشته باشد که متناسب با سطح دسترسي کاربر ظاهر شود.
18. کاربران داراي پروفايل اختصاصي و قابل انتقال از يک کامپيوتر به کامپيوتر ديگر باشند.
19. امکان اعمال محدوديت در زمان کار کاربران و کامپيوترهاي آنها وجود داشته باشد.
20. دسترسی کاربران به منابع کامپيوتر قابل محدود کردن باشد.
21. سيستم با تعريف دسترسي براي کاربران، امکان تطبيق با فرآيندهای مختلف را داشته باشد.

امنيت و نظارت
22. امکان نظارت بر کار واحدهاي مختلف توليد، پخش، آرشيو و غيره وجود داشته باشد.
23. گزارش هاي نظارتي داشته باشد. جريان کاري سيستم قابل نمايش و پيگيری باشد.
24. فعاليت کاربران در سيستم ثبت شود تا بتوان گزارش هاي مديريتي را به دست آورد.
25. امکان ثبت و گزارش خطاهای سيستمی و پرسنلی را داشته باشد.

مديريت
26. گزارش هاي مديريتي و آماری از موضوع های مختلف داشته باشد.
27. جريان کاري مرکز در سيستم پياده سازي شده و طبق آن اجرا شود.
28. گردش کار از توليد، نظارت، آرشيو تا پخش از طريق نرم افزار واحدي انجام گيرد.
29. امکان تعريف مشخصات محتوايي براي برنامه هاي توليدي داشته باشد.
30. گزارشي از نوع و مدت برنامه هاي توليدي داشته باشد.
31. مدت و دفعات استفاده از برنامه هاي آرشيوي داشته باشد.
32. گزارشهای مناسب برای برنامه ريزی، طرح و برنامه و ارزيابی داشته باشد.

سرويس های سيستم به وب سايت
33. ارائه اطلاعات پخش در وب سايت و امکان شنيداری آن باشد.
34. دسترسی به منابع گزيده آرشيوی از طريق وب سايت وجود داشته باشد.

امکانات متفرقه
35. امکان پخش زنده خروجي استوديو پخش، توليد و حتي آنتن در شبکه باشد.
36. ضبط شاهد وارد سيستم شده و با توجه به کنداکتور خروجي آن آماده شده و آرشيو شود.
37. ضبط تلفني در سيستم و از طريق شبکه طبق سطح دسترسي قابل دريافت باشد.

نتيجه گيری
با به کار گيری سيستم های ديجيتال در عرصه ی رسانه، ويژگي ها و خواص آن در کيفيت کار رسانه در مراحل مختلف تاثير گذار خواهد بود و با توجه به پيشرفت های فناوری، انتظارات از رسانه ی دنيای امروز با انتظارات رسانه ی ديروز متفاوت است. بايد بتواند با استفاده از ابزارهای مناسب کيفيت و کميت کار رسانه را در حد انتظار مخاطبين و متناسب با فناوری روز قرار داد.
در اين مقاله در بخش اول، کليات سيستم های ديجيتال مطرح شد که با به کارگيری آن در درجه ی اول سرعت و سهولت کار، کاهش پهنای باند و کپی پذيری بدون هزينه ی منابع و کاهش هزينه ی توليد را به دنبال خواهد داشت و در درجه ی بعد ارتباط موثرتر عوامل و استفاده از ابزارهای توليد مجازی و در نهايت بهبود کيفيت را به دنبال خواهد داشت.